10 apr “Water is niet belangrijk voor de industrie tot het belangrijk wordt”

In Nederland was er in het verleden altijd voldoende water van goede kwaliteit tegen een lage prijs beschikbaar, voor zowel het oppervlakte-, grond- als drinkwater. “Dit is in de toekomst geen vanzelfsprekendheid meer”, stelt Jan Appelman, consultant Water Strategy en business development bij Royal HaskoningDHV. Hij vertelt hoe industriële bedrijven zich kunnen voorbereiden op mogelijke waterschaarste.

“De industrie heeft de afgelopen decennia al veel bereikt op het gebied van waterbesparing en het omschakelen van drinkwater naar alternatieve bronnen zoals grond- en oppervlaktewater. Echter, de druk om grote stappen te zetten is vooralsnog beperkt”, begint Appelman. “Het vorige kabinet had een Kamerbrief opgesteld met daarin de doelstelling om tegen 2035 het drinkwaterverbruik met 25% te verlagen ten opzichte van 2019. Het nieuwe kabinet heeft deze doelstelling enigszins afgezwakt, maar de drinkwaterbedrijven en waterschappen zijn er wel over in gesprek met industrie. Ze willen onderzoeken wat mogelijk is qua drinkwaterreductie. Toch is dit nog vrijblijvend. Mijn advies aan de industrie is om alvast vooruit te kijken en een plan op te stellen waarin het toekomstige waterverbruik en -beschikbaarheid goed in kaart wordt gebracht.”

Jan Appelman, door Royal HaskoningDHV

Uitdagingen in kaart brengen

Met een Masterplan Water weet je of en wanneer het gaat knellen. “Je moet je goed informeren over de lokale situatie wat betreft watervoorziening en het watersysteem.  Aangezien de situatie erg afhangt van de locatie in Nederland, is het opstellen van een masterplan in essentie vooral vooruitkijken. Wat zijn de toekomstplannen van het bedrijf? Wat betekent dit voor de waterhuishouding? Welke risico’s loop je met betrekking tot beschikbaarheid van water in de toekomst? Neem een adviseur in de arm of ga zelf het gesprek aan met waterschappen, Rijkswaterstaat en het drinkwaterbedrijf dat de drinkwatervoorziening in jouw bedrijf verzorgt. Op sommige locaties zal waterbeschikbaarheid helemaal geen issue zijn omdat er bijvoorbeeld een rivier is waar voldoende water uit kan worden gehaald. Dan hoef je wellicht de komende vijf jaren niets te doen. Op andere locaties is of wordt de beschikbaarheid wél een uitdaging.  Sommige drinkwaterbedrijven nemen daarom zelf het initiatief door bedrijven een waterscan aan te bieden. Daarmee wordt inzichtelijk wat er aan gebruik in de toekomst mogelijk is. Ze willen soms ook een verantwoording met betrekking tot de toepassingen van grote hoeveelheden drinkwater. Als het louter dienst doet als doorstroomkoeling voor bepaalde processen waarna het wordt geloosd, is dit zonde. Daarvoor is drinkwater niet bedoeld. In dit soort situaties zul je in de toekomst moeilijk een uitbreiding van het drinkwatergebruik kunnen realiseren.”

Anticiperen

Is de situatie in kaart gebracht, dan kun je hierop vervolgens anticiperen. “Is er in de toekomst een beschikbaarheidsrisico van water, dan kun je nagaan of er alternatieve bronnen beschikbaar zijn en/of het proceswater kan worden hergebruikt. Waterschappen onderzoeken bijvoorbeeld ook of ze het gezuiverde afvalwater aan industrie kunnen leveren als waterbron want die bron is oneindig. Maar dit is niet voor alle processen zonder meer geschikt.”

Nog een belangrijke tip van Appelman is om altijd het watervraagstuk mee te nemen in investeringsplannen die al op tafel liggen. “Bedrijven die in de nabije toekomst aanpassingen of uitbreidingen hebben gepland kunnen van dit momentum gebruikmaken om eveneens investeringen in waterbesparende maatregelen mee te nemen. Dit is kostentechnisch een interessante aanpak. Maar dan is er dus wel een Masterplan Water nodig. Het investeren in het maken van zo’n plan kun je beschouwen als een verzekeringspremie zodat je niet wordt verrast door wijzigingen in de waterbeschikbaarheid waardoor je plots wordt gedwongen om te investeren.”

Praktijkvoorbeeld

Appelman geeft een voorbeeld uit de praktijk. “Het chemie- en materialencomplex Chemelot is hard op weg om duurzaam, watercirculair en klimaatneutraal te worden. Maar om de waterinname verder te verminderen, de afvalwaterzuivering te moderniseren en chemisch afval uit te bannen, moeten 60 afzonderlijke chemische fabrieken op één lijn worden gebracht. Royal HaskoningDHV hielp bij het opstellen van een stappenplan om deze doelen te bereiken. Eerst voerden we als gezamenlijk team feitenonderzoeken en interviews uit met de grootste watergebruikers van het complex. Dit was nodig om hun processen te begrijpen en gezamenlijke doelstellingen vast te stellen. We analyseerden ook gegevens van de locatie en maakte Sankey-diagrammen om belanghebbenden te helpen de waterbalans te visualiseren en mogelijke chemische samenstelling helder te krijgen. Vervolgens onderzochten we in een workshop met het hele team de uitdagingen en kansen. Hierop volgden 15 verkennende studies met een shortlist van mogelijke oplossingen. Samen werkten we daarna aan het verkennen van de belangrijkste thema’s: het verminderen van de waterinname, het elimineren van de resterende lozing van diverse stoffen en microplastics – met speciale aandacht voor zeer zorgwekkende stoffen – en het verminderen van de belasting van de afvalwaterzuiveringsinstallatie. Naast de technische aspecten heeft Chemelot ook een waterbewustwordingsprogramma aan de routekaart toegevoegd om de gebruikers van de locatie te betrekken bij hun rol in duurzaamheid. Chemelot heeft nu een duidelijke routekaart naar watercirculariteit. De volgende fase is het bestuderen en testen van de gekozen oplossingen.  De eerste pilotresultaten verwachten we in 2027.”

Koelwater

Ook de druk op koelwater/koeling neemt toe. “Als bedrijf moet je rekening houden met de maximaal toelaatbare temperatuur om te mogen lozen in oppervlaktewater. Het vorige kabinet wilde deze temperatuur verlagen van 28 naar 25 graden Celsius. Als dit voorstel standhoudt, kan dit eveneens een uitdaging worden voor bedrijven. Daarnaast mag niet alle koelwater zomaar worden geloosd. Wet- en regelgeving wordt steeds strenger waardoor chemievrij of chemie-arm koelwater in de toekomst mogelijk de norm zal worden. Ook dit kan zorgen voor uitdagingen: processen moeten worden aangepast, en oplossingen moeten worden gezocht voor bijvoorbeeld corrosievorming, biologische groei in het koelwatersysteem, de afzetting van hardheid uit het water. Er zijn veel leveranciers die systemen aanbieden om het koelwater te conditioneren. Maar het is niet zomaar mogelijk om bij grote industriële bedrijven of bedrijventerreinen snel een plug-and-play systeem te installeren. Hier wordt wel eens te gemakkelijk over gedacht. De praktijk is vaak complexer.”

Meerdere wegen leiden naar Rome

Koelen met water is overigens niet de enige optie, stelt Appelman. “Het is een effectief middel, maar het is slimmer om als bedrijf eerst na te gaan of de warmte die vrijkomt elders kan worden benut, bijvoorbeeld via warmtenetten of warmteterugwinning. Naast koelen met water is ook koelen met lucht te overwegen. De standaard tegenargumenten zijn dat het meer energie vraagt, meer ruimte in beslag neemt en meer geluid produceert, maar heb je voldoende ruimte en is een geluidsprobleem gemakkelijk op te lossen dan is mijn advies om ook deze optie serieus te bekijken. In een aantal gevallen is een hybride vorm van lucht én water interessant, waarbij lucht als standaard koeling kan worden gebruikt en gecombineerd met water als het kritisch wordt. Het grote voordeel om niet of minder met water te koelen is dat je op chemicaliën én water kunt besparen.”

Royal HaskoningDHV  voerde onlangs een uitvoerige studie uit voor een groot energieconcern met betrekking tot luchtkoeling. “Alle betrokken partijen waren positief verrast over de voordelen die het koelen met lucht kan bieden. Het is nog geen gemeengoed in de industrie, maar er zijn altijd meerdere wegen die naar Rome leiden.”

Drijfveren

“Oplossingen liggen bovendien niet altijd in de techniek of investeringen. Vooral de drijfveren zijn heel belangrijk”, stelt Appelman. “Bedrijven bepalen of iets de moeite waard is als de terugverdientijden aanvaardbaar zijn. Waar energiebesparende maatregelen zich vaak snel terugverdienen is dit bij waterbesparende maatregelen helaas niet het geval. Je moet het daarom beschouwen als een soort verzekeringspremie, om de continuïteit van je bedrijf te kunnen waarborgen. Water is niet belangrijk voor de industrie tot het belangrijk wordt. Daarom is het essentieel dat bedrijven beseffen dat waterbeschikbaarheid niet altijd vanzelfsprekend zal zijn. Onze relatie met water moeten we veranderen om de watervoorziening voor de toekomst te beschermen.  De urgentie zal groeien”, besluit hij.

Tekst: Evi Husson
Foto: Thialf Heerema in Calandkanaal, door Havenbedijf Rotterdam Kees Torn